Rozwój cywilizacyjny związany z postępem nowych technologii przede wszystkim przyczynia się do poprawy jakości życia obywateli, ale także do powstania coraz to nowszych zagrożeń zarówna dla społeczeństwa, ale też i państwa. Naturalnym instrumentem ochrony jest w tym przypadku prawo, które poprzez określone obszary oraz odpowiednio do nich dobrane regulacje zapewniają prawidłowe funkcjonowanie społeczeństwa i obywateli w świecie nowych technologii. Prawo nowych technologii jest niezwykle dynamicznie rozwijającą się gałęzią prawa, która wpływa bezpośrednio na sposób kształtowania się regulacji prawnych w wielu obszarach prawa prywatnego i publicznego. Jakie będą więc najważniejsze zmiany legislacyjne dotyczące prawa nowych technologii w 2023 roku?

W chwili obecnej w Polsce i Unii Europejskiej trwają prace nad ponad 50 aktami prawnymi, zaliczanymi do źródeł prawa nowych technologii. Podzielić możemy je na kilka obszarów merytorycznych związanych bezpośrednio z nowymi technologiami, m.in. cyberbezpieczeństwo, e-prywatność, handel elektroniczny, innowacje, Internet, telekomunikacja, własność intelektualna oraz zarządzanie danymi. W materiale przedstawione zostały najważniejsze zmiany w prawie nowych technologii, które zaczęły już obowiązywać lub mają zostać uchwalone właśnie w 2023 roku.

Cyberbezpieczeństwo

To jedna z tych dziedzin naszego życia, w które nowelizacja istniejącego prawa jest kwestią niezwykle istotną. Rozwój technologii wpływa znacząco na pojawiające się zagrożenia, największym wyzwaniem w tej dziedzinie jest także kontrola stale pojawiających się zagrożeń. Najważniejszą zmianą w 2023 roku jaką należy wskazać w obszarze prawa w cyberbezpieczeństwie jest projekt nowelizacji ustawy o krajowym systemie bezpieczeństwa (KSC).

Pierwszym punktem jest włączenie do krajowego systemu cyberbezpieczeństwa przedsiębiorców komunikacji elektronicznej oraz regulacje ich obowiązki w zakresie cyberbezpieczeństwa. Obowiązki mają zostać nałożone na wszystkich przedsiębiorców komunikacji elektronicznej, a więc m.in. na podmioty takie, jak dostawcy poczty elektronicznej, podmioty dostarczające usługi przekazywania wiadomości, czaty grupowe czy różnego rodzaju komunikatory. Do krajowego systemu cyberbezpieczeństwa włączone mają być również centra wymiany informacji (ISAC). Zadaniem tych centrów są szczególne zadania gromadzenie, analiza i wymiana informacji o podatnościach, cybezagrożeniach i incydentach cyberbezpieczeństwa. W ramach nowelizacji ustawy powstanie także Krajowy System Certyfikacji Cyberbezpieczeństwa, w ramach którego wydawane będą certyfikaty w zakresie cyberbezpieczeństwa. Nowelizacja zakłada także rozszerzenie kompetencji Pełnomocnika Rządu do Spraw Cyberbezpieczeństwa.

Pozostaje także kwestia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2555 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu cyberbezpieczeństwa na terytorium Unii, zmieniająca rozporządzenie (UE) nr 910/2014 i dyrektywę (UE) 2018/1972 oraz uchylająca dyrektywę (UE) 2016/1148 (dyrektywa NIS 2). Najistotniejsza staje się zmiana podziału operatorów usług kluczowych, dostawców usług cyfrowych i podmioty publiczne na tzw. podmioty kluczowe i ważne, których obowiązkiem będzie wdrożenie środków zarządzania ryzykiem w cyberbezpieczeństwie oraz zgłaszanie incydentów.

E-prywatność, marketing elektroniczny

Projekt ustawy Prawo komunikacji elektronicznej dostosowany jest m.in. do przepisów prawa dotyczących marketingu elektronicznego. Skierowany jest do wszystkich podmiotów prowadzących tego typu działalność, a więc przedsiębiorców prowadzących czy zlecających kampanie e-mailingowe, SMS-owe czy np. telemarketing. Po wejściu w życie ustawy PKE wprowadzony zostanie m.in. obowiązek pozyskiwania zgody od osób prawnych na prowadzenie kampanii e-mailingowych. To ujednolicenie zasad kontaktu w celach promocyjno-handlowych spowoduje również konieczność weryfikacji dotychczasowych klauzul zgód na prowadzenie działalności marketingowej.

Handel elektroniczny

W obszarze prawa handlu elektronicznego należy wskazać obowiązującą od 1 stycznia 2023 r. nowelizację ustawy o prawach konsumenta oraz implementację w jej obszarze unijnej dyrektywy Omnibus. Najważniejsze przepisy dyrektywy zawarte zostały właśnie w znowelizowanej ustawie o prawach konsumenta oraz ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, a także w nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług oraz kodeksu wykroczeń. Najważniejszą zmianą z punktu widzenia konsumenta jest niewątpliwie zmiana sposobu prezentowania obniżek cen danego produktu, a więc także zasady ustalania promocji takich produktów. Aby zapewnić większą transparentność i rzetelność promocji, przedsiębiorcy powinni wskazać nie tylko cenę promocyjną, ale również poprzednią najniższą cenę, jakiej przedsiębiorca żądał za dany produkt, zasadą jest przy tym, że chodzi o ceny tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Dla konsumentów jest to więc sygnał, czy cena np. uwzględniająca zniżkę za dany produkt jest uczciwą ofertą, co bezpośrednio może wpływać to na nasze konsumenckie decyzje.

Na uwagę zasługuje również przepis dotyczący tzw. plasowania produktów, o którym przedsiębiorca będzie musiał informować, a także dotyczący nieuczciwych praktyk rynkowych tzw. fake reviews, czyli dodawania na forach internetowych lub zlecanie umieszczania nieprawdziwych opinii i rekomendacji o produktach. To samo dotyczy zniekształcania tego rodzaju materiałów. Przedsiębiorcy internetowi powinni również zadbać, aby opinie i rekomendacje pochodziły od konsumentów, którzy faktycznie zakupili produkt lub go używali.

W obszarze handlu elektronicznego od 1 stycznia 2023 r. obowiązuje także nowelizacja ustawy o prawach konsumenta, kodeksu cywilnego innych ustaw (implementacja dyrektyw UE cyfrowej oraz towarowej). W ramach implementacji dyrektywy towarowej ustanowiono przede wszystkimi nowe zasady rękojmi konsumenckiej. Wprowadzono wymóg subiektywnych i obiektywnych warunków zgodności towaru z umową. W przypadku tzw. towarów z elementami cyfrowymi (np. smartfonów, tabletów), wymogi obiektywnej zgodności z umową nakazują również zapewnianie aktualizacji konsumentowi aktualizacji, w tym aktualizacji zabezpieczeń, które są niezbędne do zachowania zgodności z umową przez te towary. Najważniejsze postanowienia w ramach implementacji dyrektywy cyfrowej określają m.in. warunki dostarczania treści lub świadczenia usług cyfrowych przez przedsiębiorców oraz odpowiadające im uprawnienia konsumentów, a także wymóg nałożony na przedsiębiorców, aby treść lub usługa cyfrowa musiały posiadać wszystkie cechy, które powszechnie uważa się za typowe w zakresie danej kategorii produktów np. kompatybilność czy funkcjonalność.

Należy zauważyć, że wprowadzone przepisy mają w znacznym stopniu poprawić sytuację konsumentów i sprawić, by dokonywane zakupy były przede wszystkim oparte na prawdziwych informacjach o produktach oraz jak najbardziej chronione w przypadku nieuczciwych praktyk.

Telekomunikacja

W obszarze telekomunikacji należy wspomnieć przede wszystkim o projekcie ustawy – Prawo komunikacji elektronicznej (PKE), gdzie projekt stanowi implementację dyrektywy nr z dnia 11 grudnia 2018 r. ustanawiającej Europejski kodeks łączności elektronicznej (EKŁE). Implementacja powinna nastąpić do dnia 21 grudnia 2020 r., Polska jednak nie dotrzymała tego terminu. Z chwilą przyjęcia PKE dojdzie do uchylenia przepisów ustawy-Prawo telekomunikacyjne. Projekt PKE reguluje również kwestie dotychczas w tej ustawie uregulowane, ale niestanowiące zarazem implementacji EKŁE, m.in. zasady marketingu elektronicznego. W chwili obecnej trwają prace parlamentarne nad projektem PKE z dnia 9 grudnia 2022 r.  Najważniejsze postanowienia tego projektu to objęcie nową regulacją dostawców usług OTT (Over-the-Top) czy zmiana struktury i treści umów o świadczenie usług komunikacji elektronicznej.

Projekt nowelizacji ustawy o prawa autorskim i prawach pokrewnych, czyli własność intelektualna

Na nowelizację tej ustawy należy niewątpliwie spojrzeć także z puntu widzenia nowych technologii, ponieważ coraz więcej twórców obecnych jest w mediach elektronicznych i publikuje swoje treści w internecie.

Na poziomie Unii Europejskiej uchwalona została Dyrektywa nr 2019/790/UE z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym. Dla branży internetowej najważniejsze znaczenie ma art.17 Dyrektywy. Termin implementacji dyrektywy 2019/790/UE upłynął 7 czerwca 2021 r. Najnowsza wersja projektu nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, która stanowi implementację dyrektywy 2019/709/UE, pochodzi z dnia 17 listopada 2022 r. Uchwalenie nowelizacji jest planowane w pierwszym półroczu 2023 r.

Projektowana nowelizacja prawa autorskiego zakłada, że dostawca usług udostępnianiający treści online będzie mógł rozpowszechniać utwory zamieszczane przez użytkowników wyłącznie za zgodą osoby uprawnionej do owych utworów, tj. np. twórcy, producenta czy nabywcy praw majątkowych. Odpowiedzialność usługodawcy za naruszenie praw autorskich wskutek rozpowszechnienia utworów bez zezwolenia będzie się opierać na zasadzie ryzyka, a zwolnienie z tej odpowiedzialności będzie wymagać łącznego spełnienia szeregu przesłanek. W konsekwencji proponowana zmiana ustawy wprowadza obowiązek monitorowania treści po stronie dostawców internetowych. Tak określone przepisy będą oczywiście w znacznym stopniu wsparciem dla twórców w zakresie nieuprawnionego kopiowania ich prac oraz korzystania z utworów w nieodpowiedni dla twórcy sposób.

Zmiany legislacyjne, jakie w 2023 roku dotyczyć będą prawa nowych technologii obejmą także np. kwestie dotyczące internetu. Za najważniejszy punkt niewątpliwie należy uznać projekt ustawy wprowadzającej Akt o Usługach Cyfrowych (AUC). W dniu 19 października 2022 roku uchwalone zostało Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE (Akt o Usługach Cyfrowych). Rozporządzenie weszło w życie w dniu 16.11.2022 r., jednak zdecydowana część jego przepisów będzie natomiast obowiązywała od dnia 17.02.2024 r. 1). Akt o Usługach Cyfrowych wprowadza wymóg powołania w każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej co najmniej jednego organu odpowiedzialnego za nadzorowanie dostawców usług pośrednich i egzekwowanie przepisów rozporządzenia. Obecnie w Polsce trwają prace nad założeniami do ustawy określającej kompetencje tego nowego „regulatora internetu”, który wyposażony zostanie w szereg nowych uprawnień.

Prawo nowych technologii obecne jest niemalże w każdej dziedzinie naszego życia i przede wszystkim pomagać ma przedsiębiorcom czy konsumentom w codziennym korzystaniu z  rozwijającej się technologii.

Xawery Konarski, Wiceprezes Zarządu Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji